منشا انواع پارچه ها
پارچهها به 4 دسته طبقه بندی میشوند:
1- منشا گیاهی: مانند کتان، پنبه، کنف و غیره؛
2- منشا حیوانی ؛ مانند ابریشم، پشم، خز طبیعی و غیره؛
3- منشا معدنی؛ مانند آزبست ( پنبه‌ی نسوز) و پارچه‌های شیشه‌ای؛
4- پارچه‌هایی که از سنتزهای شیمیایی حاصل میشوند؛ مانند نایلون، داکرون و ترگال.
پارچه‌های الیاف طبیعی: از الیاف گیاهی به دست می آیند.
الیاف میوه‌‌ای – دانه‌ای مانند پنبه
الیاف ساقه‌ای مانند کتان و کنف
الیاف برگی مانند سیسال
پارچه‌های نخی – پنبه‌ای
پارچه‌های نخ و پنبه بسیار پرطرفدار و پرکاربرد هستند. این پارچهها به پوست آسیب نمی‌رسانند و حساسیت ایجاد نمی‌کنند. باعث ایجاد جریان هوا و تنفس بدن میشوند، به همین دلیل در هوای گرم، خنک هستند. البته لباس‌هایی با الیاف پنبه‌ای ضخیم‌تر و گرم‌تر هستند و در سرما بدن را گرم می‌کنند. چون این پارچهها پس از شستن آب می‌روند، باید قبل از برش در آب انداخته شوند. همچنین نسبت به مرغوبیت جنس رنگ پس می‌دهند. در صنعت به طور معمول الیاف پنبه را در محلول اکسیدان می‌گذارند تا سفید شود. هر چه بیشتر در این محلول بمانند، سفیدتر و البته کم دوام‌تر میشوند. الیاف نخی در برابر چروک شدن بسیار حساس هستند. بهتر است این پارچه برای لباس راحتی، منزل و لباس نوزاد به کار رود. این پارچه بید نمی‌زند، ولی اگر در جای مرطوب و تاریک باشد، کپک خواهند زد.
انواع پارچه های نخی:
چیت: این جنس پارچه بسیار سبک با تراکم، کم تار و پود و در دو نوع ساده و طرح‌دار موجود است، و برای لباس راحتی مردانه و زنانه، بسیار مناسب است.
متقال
این جنس پارچه ضخیم و تراکم نخ‌های تار و پود آن زیاد است. رنگ‌پذیری خوبی ندارد و در رنگهای سفید و شیری موجود است. این نوع پارچه برای تن‌پوش مناسب نیست و بیشتر برای روبالشی و ملحفه و غیره استفاده میشود. کاربرد رایج دیگر این پارچه برای « پاترون » است.
چلوار:
این جنس پارچه، سبک، خنک، به طور معمول به شکل طرح‌دار و گل‌دار و برای تهیه لباس مناسب است. از آن پیراهن، زیرجامه، ملحفه و روبالشی تهیه میشود. چلوارهای سفید و روشن به دلیل تراکم تار و پود بیشتر، کمتر برای دوخت لباس استفاده میشود.
کرباس
پارچه‌ای ضخیم و آهاردار با تراکم تار و پود کم است. به دلیل ضخامت زیاد نخ‌های تار و پود، مناسب لباس نیست و به طور معمول به عنوان لایی کت، پارچه‌های شماره‌دوزی، کاموادوزی و از این دست به کار می‌رود.
کتان
الیاف این پارچه، خشک و خشن هستند و زود چروک میشود. جزو خنک‌ترین پارچهها و مناسب هوای گرم هستند. به همین دلیل چروک شدن آنها اهمیت زیادی ندارد. این پارچه را باید پیش از دوخت شست‌وشو داد. پارچه‌هایی که صددرصد کتان باشند، رنگ‌پذیری خوبی ندارند. کتان‌های رنگی در هنگام شست و شو رنگ می‌دهند، مگر این‌که پارچه‌ی کتان در ترکیب با مواد شیمیایی باشد. کتان، ضخامت‌های گوناگون دارد؛ پارچه‌ی برزنتی از نوع ضخیم آن است.
مخمل: جنس این پارچه یا نخی یا ابریشمی است.
مخمل راه راه
پارچه‌ای مقاوم است که. داخل آن بسیار ساده و مثل بافت است. این نوع پارچه می‌تواند از انواع پارچه مانند پنبه به دست آید.
ململ: نوعی پارچه‌ی نخی لطیف، نازک و سفید است.
کریشه: پارچه‌ی سبک نخی که دارای گل‌های برجسته است.
آغبانو: پارچه‌ای نازک و پنبه‌ای که بیشتر برای چارقد و چادر مصرف میشود.
دبیت: پارچه‌ای نخی است که بیشتر آستر لباس و رویه‌ی لحاف میشود.
پارچه‌های الیاف حیوانی:
در این نوع پارچه از مو، کرک و پشم حیوانات استفاده میشود. برخی از این نوع پارچه مانند پارچه‌ی ابریشم از تارهای کرم ابریشم ساخته میشوند.
پشم
بسته به نوع حیوانی که پشم از آن گرفته میشود، کیفیت لیف‌های پارچه متفاوت است. به عنوان مثال پارچه‌ی پشمی کشمیر که از نوعی بز گرفته میشود، از مرغوب‌ترین پشم‌ها است که بسیار سبک، ظریف، گرم و لطیف است. پشم‌های گاوی ضخامت و زبری بیش‌تری دارند. پارچه‌های پشمی بیشتر از هر پارچه‌ای رطوبت را جذب و حرارت را دفع می‌کنند؛ در نتیجه لباس‌های پشمی رطوبت هوا را می‌گیرند و بدن را گرم نگه می‌دارند. پارچه‌های پشم برای تهیه‌ی انواع لباس گرم و لباس‌هایی که رسمی بودن آنها مهم است، به کار می‌روند. معمولا برای تهیه‌ی لباس‌های پشمی از پارچه‌ی آستری استفاده می‌کنند تا پارچه به طور مستقیم با سطح پوست تماس پیدا نکند.
ماده‌ی شیمیایی ویسکوز در ترکیب پارچه‌ی پشمی به کار می‌رود و مقاومت آن را بیشتر میکند. پارچه‌های پشم ویسکوز که درصد پشم بیش‌تری دارند، مرغو‌ب‌تر، گران‌تر و بهترین پارچه‌های مناسب برای کت و شلوارهای مردانه هستند و ظاهر و دوام بسیار خوبی دارند.
ماهوت
پارچه‌ای ضخیم، تمام پشم، نرم، کمی براق، با سطح پرزدار است.
برک
نوعی پارچه‌ی ضخیم که بیشتر در بشرویه و با کرک بز یا شتر بافته میشود و از آن عمدتاً برای کت مردانه استفاده میشود. برک به طور معمول در رنگهای قهوه‌ای، سیاه، سفید، شیری، شکری و خاکستری تولید میشود.
ابریشم
از مرغوب‌ترین پارچهها است که در تهیه‌ی لباس رسمی و مجلسی کاربرد زیادی دارد. پارچه‌ی ابریشم طبیعی به نگهداری زیادی نیاز دارد. نباید آن را با آب شست‌وشو داد و با حرارت اتو کرد. بهتر است با بخار شست و شو و خشک شود. ابریشم رنگ‌پذیری بسیار خوب و طیف رنگی گسترده‌ای دارد. ابریشم مصنوعی ترکیبی از ابریشم با مواد دیگر است و شباهت زیادی به ابریشم طبیعی دارد. پارچه‌های صددرصد ابریشم بسیار گران هستند و دوام کمتری نسبت به ابریشم مصنوعی دارند. به همین دلیل انواع دیگری از ابریشم‌های ترکیبی مانند تافته‌ای ابریشم، ساتن ابریشم و غیره ساخته شدند که بسیار پرطرفدار هستند.
کرپدوشین (کربدوشین)
پارچه‌ای از خانواده‌ی کرپ است که از ابریشم خام بافته میشود.
پارچه‌های مصنوعی
الیاف این پارچهها ساخته‌ی انسان هستند و بسته به ماده‌ی اولیه‌ی آنها، کاربردهای متفاوتی دارند. ویژگی‌های این پارچهها شامل: مقاومت و استحکام زیاد، سبکی، کم حجم بودن، آب نرفتن و ثابت بودن ابعاد و نپوسیدن و ساییده نشدن است.
ریون
از پرکاربردترین پارچه‌های لباس زنانه است که برای لباس‌های مهمانی به کار می‌رود.
داکرون
به دلیل تنوع رنگ و استحکام بسیار محبوب است.
آکلیریک
فیبر آن ساخته‌ی بشر و حاصل ترکیب پترولیم و گاز طبیعی است.
الیاف معدنی
برخی از الیاف مانند نخ‌های طلا و نقره، معدنی هستند و در دوخت‌های سنتی ایرانی مانند رودوزی گلابتون به کار می‌روند.
پنبه نسوز
نوعی از الیاف معدنی عایق حرارت و برق است که برای لباس آتشنشانی و لباس کار برقکاران استفاده میشود.
مهم‌ترین پارچه‌های دستباف ایرانی
ایکات
روشی کهن در بافت پارچه‌های منقش با رنگناپذیر کردن نخ‌ها پیش از بافتن آنها است تا به موازاتی که کار بافتن پیش می‌رود، نقش نیز نمودار شود. در حال حاضر این پارچه را تنها می‌توان در کارگاه‌های محدودی در شهر یزد مشاهده کرد. تا چند سال قبل، ایکات با ابریشم طبیعی تولید می‌شد، اما اکنون از نخ ویسکوز برای تار و از ابریشم مصنوعی یا ویسکوزرایون فیلامنت برای پود استفاده میشود. با روش ایکات، انواع پارچه‌ی رولحافی، بقچه، سوزنی و رومیزی تولید میشود.
چوقا
چوقا یا چقا یا چوغا به عبای دهقانی و عشایری معروف است. در واقع کت دراز و بی‌آستینی است که مردان عشایر و روستایی به صورت عبا روی لباس‌های دیگر خود می‌پوشند. تولیدکنندگان این پارچه، اکثراً زنان روستایی هستند. چوقا معمولا دارای دو رنگ سیاه و سفید ( یا سرمه‌ای و سفید ) است. مواداولیه‌ی چوقا را نخ پشمی و نخ پنبه‌ای تشکیل می‌دهد.
مخمل کاشان
زربفت یزد
زربفت‌هایی که به دست زنان زردشتی یزد بافته می‌شد.
پارچه‌ی زری‌دوزی اصفهان
عبای لار
نوعی از پارچه‌های دستباف ایرانی، در دو نوع تابستانی و زمستانی است. نوع تابستانی با تار و پود نخ پنبه‌ای به رنگ مشکی یا قهوه‌ای و عبای زمستانی که محمدیه‌ی نایین مهم‌ترین مرکز بافت آن است، با استفاده از کرک شتر تولید میشود.
